Advies: positief, binnen budget
Samenvatting van de aanvraag
“Laurens Vocaal is het epicentrum van klassieke koormuziek in een veelkleurige samenleving. Wij laten publiek de intense kracht van excellente koorzang ervaren. Jong en oud genoot in Rotterdam en daarbuiten in 2021-2023 van onze eigen producties in monumentale kerken en van spraakmakende producties met de grote symfonieorkesten. Bij ons komen mensen samen om bezinning, verbinding, balans en harmonie te vinden. Daarom breiden wij onze geëngageerde concertprogramma’s uit over het hele land. Wij kiezen thema’s die aantrekkelijk zijn voor een inclusief publiek, zoals vrede, barmhartigheid, hoop en teruggaan naar de essentie. Door randprogrammering toe te voegen versterken wij ons muzikale verhaal en spreken wij nieuwe doelgroepen aan. Het is van belang dat wij onze musici voor hun goede werk eerlijk kunnen belonen.
Wij bouwen verder aan de Laurens Kooracademie. Divers zang- en dirigeertalent komt tot bloei in onze projecten met onder meer masterclasses en (woonwijk)concerten. De internationale studentenpopulatie voedt onze innovatieve geest, ook op het gebied van digitalisering en AI. De instroom van jong talent zorgt voor een ontvankelijke, ambitieuze sfeer tijdens onze repetities en concerten.
Geworteld in de Rotterdamse samenleving werken wij met onze muzikale en culturele partners aan artistieke excellentie, geëngageerde en inclusieve programmering, groot publieksbereik en het vernieuwen van het koor-orgelgenre. Door interconnectief te werken vergroten wij onze impact op het gebied van inclusie. Ook buiten Rotterdam zijn wij een betrouwbare partner voor bijvoorbeeld het Koninklijk Concertgebouworkest. Wij spannen ons in voor de vier p’s van inclusie. Wij versterken onze digitale koers om wereldwijd meer publiek te bereiken. De programmering laten wij aansluiten bij de belevingswereld van een divers publiek. Wij verbeteren wervingsprocedures voor koorleden en hebben eind 2028 een gevarieerde pool van inspirators en ambassadeurs ontwikkeld die onze inclusiviteit versterken. Onze communicatiestrategie is geënt op fans, interne en externe ambassadeurs en reputatie.
Innovatie is voor ons de sleutel tot inspirerende, inclusieve programmering:
- Wij integreren nieuwe digitale mogelijkheden ter verrijking van de publieksbeleving en om diverser, jonger publiek aan te spreken.
- Wij innoveren het repertoire door bestaand vocaal-symfonisch repertoire te arrangeren voor koor en orgel, de resultaten te publiceren en nieuwe composities te laten schrijven.
- Wij experimenteren met licht en geluid in monumentale kerken in het hele land, ter versterking van de publieksbeleving.
Met deze ambities kunnen wij onze impact vergroten. Daarvoor vragen wij meer subsidie aan, evenals voor het kunnen betalen van fair pay. In de huidige periode hebben wij de honoraria jaarlijks 8% kunnen verhogen richting fair pay. In 2022 is de cao Muziekensembles ingevoerd. Wij passen per 1 januari 2025 de honoreringsrichtlijn toe van deze cao.
Onderbouwing aantallen producties en presentaties:
- gericht inspelen op de light users (Lokale Vrijetijdsgenieters) door te variëren in woonwijk en dagdeel;
- een breed publiek bereiken door gevarieerd repertoire: voor ieder wat wils.
- artistiek: structureel introduceren wij nieuw talent in de Nederlandse koorwereld, wat cruciaal is voor de sector. Er klinkt bovendien veel minder professionele koormuziek op de Nederlandse podia dan professionele orkestmuziek.
Wij zijn een van de weinige professionele koren in het hele land.”
Artistieke en inhoudelijke kwaliteit
De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als goed. De uitmuntende en onderscheidende uitvoeringen van Laurens Vocaal tonen een hoge mate van vakmanschap. Dat geldt voor alle vier ensembles; Laurenscantorij, Laurens Collegium, Laurens Symfonisch en het Laurensorkest. Met name het Collegium en Symfonisch kunnen volgens de commissie wedijveren met de beste koren in Nederland.
De programmering krijgt vorm binnen een heldere structuur van programmalijnen; kathedrale koormuziek, geëngageerde koorzang en symfonisch projecten, die aan de hand van concrete voorbeelden worden ingevuld. Daarbinnen hanteert Laurens Vocaal reflectieve en een breed publiek aansprekende thema’s, van nationale feestdagen en historische gebeurtenissen tot actuele maatschappelijke onderwerpen, en brengt die bijeen in een samenhangende programmering. Het vakmanschap wordt mede onderschreven doordat Laurens Vocaal veelvuldig geboekt wordt door nationale en internationale orkesten.
Laurens vocaal slaagt erin zijn missie te verwezenlijken; het publiek de intense kracht van excellente koorzang te laten ervaren. De aanvrager neemt religieuze gedenkmomenten, wereldlijke gebeurtenissen en maatschappelijke thema’s vaak als aanleiding voor de invulling van de programma’s. Dat komt tot uiting in de cantatediensten met hoogtepunten uit J.S. Bachs oeuvre, maar ook in de programmering van ‘geëngageerde koorzang’, waarin bijvoorbeeld de Saint Nicholas Cantata wordt uitgevoerd rond het thema eenzaamheid en barmhartigheid.
Daarin schuilt een hoge mate van zeggingskracht. De aanvraag benoemt ook andere thema’s, zoals polarisatie, maar licht wat summier toe hoe deze gestalte krijgen in de concertprogramma’s. Over de gehele linie legt Laurens Vocaal een groot maatschappelijk bewustzijn in zijn programma’s en maakt via deze weg verbinding met uiteenlopende doelgroepen.
Door langs een thematische lijn betekenisvolle verhalen te laten klinken, representeert Laurens Vocaal een traditie van koorzang en blijft daarin zoeken naar relevantie in de huidige tijd. Brittens War Requiem in de Laurenskerk als aanklacht tegen de oorlog, en de samenwerking in La Mer van Nanine Lining over de omgang met de aarde zijn daar aansprekende voorbeelden van. Niet alle programmaconcepten zijn in de aanvraag concreet toegelicht, wat het zicht op de oorspronkelijkheid van komende producties enigszins belemmerd. Zo is de toelichting binnen de programmalijn ‘Geëngageerde koorzang’ veelal beperkt tot een beschrijving van de aanleiding en de beoogde koorwerken. Ook geeft het experiment “met licht en geluid in monumentale kerken om zo de publieksbeleving te versterken” geen zicht op de (oorspronkelijke) meerwaarde ervan. Met een uitvoering van de Hohe Messe ter gelegenheid van het jubileumjaar van de Laurenscantorij is volgens de commissie een weinig avontuurlijke keuze gemaakt. Tot slot blijkt uit het plan dat veel producties tot stand komen in samenwerking met en op uitnodiging van derden. In veel gevallen maakt de aanvraag niet duidelijk wie daarin artistiek leidend is, en in hoeverre de oorspronkelijkheid ervan Laurens Vocaal valt toe te dichten.
Waarde voor de stad, de bewoner en de discipline
De commissie beoordeelt de waarde voor de stad, haar bewoners en de discipline als voldoende. Laurens Vocaal schetst in het plan de samenwerkingen met partners uit verschillende culturele en sociaal-maatschappelijke domeinen in de stad. Samenwerking met culturele instellingen zoals de Doelen, Rotterdams Philharmonisch Orkest, Codarts en de Laurenskerk, alle toonaangevende partners, ligt vooral in het verlengde van de eigen concertpraktijk. Met de beoogde samenwerking met onder andere Scapino in Anima Obscura en La Mer betreedt Laurens Vocaal ook nieuwe paden. In de programmalijn ‘geëngageerde koorzang’ betrekt Laurens Vocaal een bredere cirkel met daarin ook maatschappelijk betrokken partners. Samen met de randprogrammering en aangepaste programma’s in buurthuizen en op buitenlocaties in de wijken, zorgt Laurens Vocaal voor een grotere aansluiting met doelgroepen die niet vanzelfsprekend naar kooruitvoeringen gaan. Minder voor de hand liggende samenwerkingen, bijvoorbeeld met Natuurmonumenten en Ntjam Rosie, die de aanvrager de komende periode wil vervolgen, en nieuwe samenwerking met de kerkelijke gemeenschap van de Laurenskerk, zijn weinig omlijnd. De beoogde verbinding met thema’s die spelen in de stad, komt daardoor minder sterk tot uiting. Over het geheel genomen mist de commissie een heldere visie en reflectie op samenwerkingen uit het verleden en hoe daarop de komende jaren kan worden voortgebouwd. De aanvraag bevat enkele internationale aspecten, zoals de buitenlandse concertreizen van de Laurenscantorij het en Laurens Collegium, de internationale kijkers van de livestreams en de mogelijkheid voor internationale studenten om deel te nemen aan de masterclassdeelnemers en Kooracademie.
Innovatie is vooral terug te vinden in de ontwikkeling van de Laurens Kooracademie. Met integrale ontwikkelmogelijkheden voor zowel zangers als dirigenten, wordt een interessant en innoverend opleidingsmodel neergezet. De commissie is het eens met de aanvrager dat hiermee een hiaat wordt ingevuld dat kwaliteitswinst en vernieuwing in de korensector teweeg kan brengen. Zij vindt echter dat het een nadrukkelijke taak is en blijft voor de kunstvakopleidingen deze lacune te dichten.
Met de ontwikkeling van een ‘digitale transformatiestrategie’, bestaande uit bezoekersinformatie, communicatie-, promotie- en sociale mediakanalen en een digitaal archief zet Laurens Vocaal nieuwe stappen. Hoewel de commissie de inspanningen waardeert, mist zij een visie op en een uitwerking van de ontwikkelingen. Ook geeft de aanvraag geen beeld van het tijdspad. Veel initiatieven lijken de ‘intentie- en overlegfase’ nog niet voorbij, zoals bijvoorbeeld de ambities ten aanzien van de digitale transformatiestrategie op basis van de scan van DEN. De mogelijke implicaties voor de organisatie zijn nauwelijks geschetst noch uitgewerkt.
Het grote aantal mensen dat actief koorzang beoefent, is de rode loper naar een breed en divers publiek. Laurens Vocaal is zich daar bewust van en slaagt erin via verschillende wegen dat publiek te bereiken; door middel van de concerten, het gratis of digitaal beschikbaar stellen van de activiteiten, talentontwikkelingstrajecten en de verbinding met maatschappelijke thema’s en de Rotterdamse stadswijken. Inclusiviteit in de programma’s lijkt in ontwikkeling maar is summier uitgewerkt. Ten aanzien van personeel en partners worden stappen gezet en ambities getoond, zoals gerichte expertise binnen de raad-van-toezicht-model en de pool van ambassadeurs. De commissie waardeert de inspanningen maar krijgt op basis van de toelichting op de plannen onvoldoende beeld wat de organisatie concreet wil bereiken; bijvoorbeeld wat de ambassadeurs kunnen gaan bijdragen.
Zakelijke kwaliteit
De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als zwak. De organisatie heeft een goede staat van dienst en is in 2022 overgestapt naar een raad-van-toezichtmodel. De principes van de Governance Code Cultuur worden onderschreven, maar dit heeft zich nog niet op alle onderdelen vertaald in een structureel beleid voor de langere termijn. Concrete doelstellingen voor de komende Cultuurplanperiode ontbreken. Laurens Vocaal krijgt met een kleine staf veel voor elkaar; er komen kwalitatieve producties tot stand en de organisatie is inventief. Hoewel dat zeer prijzenswaardig is, maakt de afhankelijkheid van een klein team de organisatie ook enigszins kwetsbaar.
Voor de komende periode houdt de aanvrager rekening met een aanzienlijke kostenstijging. De belangrijkste oorzaken daarvan zijn uitbreiding van het artistieke programma en fair pay. Hoewel stappen zijn gezet ten aanzien van fair pay leidt het volgen van de cao Muziekensembles volgens de aanvrager de komende jaren tot een stijging van 85 procent in loonkosten. Ter dekking voorziet de begroting – naast een verdriedubbeling van subsidie van de gemeente – in een forse toename van uitkoopsommen, kaartverkoop, baten uit private en overige fondsen en bovendien een fors hogere bijdrage van het Fonds Podiumkunsten. Uit de aanvraag blijkt echter onvoldoende welke strategie en concrete acties deze enorme omzetgroei haalbaar maken, noch of de organisatie beschikt over de juiste personele capaciteiten én uren daarvoor. Zo ontbreekt een concrete onderbouwing van de extreme verhoging van de opbrengst van private fondsen (van € 5.000,- naar € 152.000,- per jaar) en wordt de beoogde stijging van de kaartverkoop niet ondersteund door een daarbij passende communicatiestrategie. Het bereiken van nieuwe doelgroepen – waaronder de ‘doelgroep licht’ – overtuigt daardoor onvoldoende. Hoewel de commissie de noodzaak van uitbreiding van het team deelt met de aanvrager, blijkt uit het plan geen visie op de benodigde expertise en hoe een toekomstbestendige organisatie moet worden ingericht. Ook plaatst zij vraagtekens bij de cantatediensten, die ondanks de hoge kwaliteit van de uitvoeringen geen meetbare publieksinkomsten opleveren, en vanwege het religieuze karakter slechts een beperkte doelgroep bedienen.
Cijfermatig is de begroting sluitend, maar deze gaat uit van een ruimschootse verdubbeling van baten en een verschuiving van de financieringsmix uit onzekere bronnen. De commissie vindt de raming van eigen inkomsten te optimistisch en onvoldoende onderbouwd. Tot slot constateert zij dat de kostenverhoging met name bij de gemeente wordt neergelegd met een fors hogere subsidieaanvraag. Zij mist een concreet ‘plan B’, bijvoorbeeld in de vorm van het versterken van het eigen verdienmodel of juist vermindering van het aantal producties. Zij concludeert daarom dat de begroting geen overtuigende vertaling is van de plannen.
Geadviseerd bedrag
De commissie adviseert een subsidie van € 300.000,-. Zij vindt het van belang dat de organisatie wordt versterkt en stelt daarom een extra bijdrage beschikbaar voor uitbreiding van het team.