Advies: positief, binnen budget
Samenvatting van de aanvraag
“U heeft het plan in handen waarvan de uitvoering gaat bijdragen aan de zeer noodzakelijke leesbevordering in het vo en mbo in Rotterdam. Uit recent verschenen PISA- en Cito-onderzoeken blijkt dat Nederlandse scholieren van 15 jaar slecht scoren op het gebied van lezen en dat hun niveau de afgelopen jaren verder achteruit is gegaan. De situatie is alarmerend: ruim 30% van de onderzochte leerlingen haalt het minimaal vereiste niveau niet en loopt het risico om laaggeletterd van school te komen. De situatie op het vmbo is nog ernstiger – en vanwege de doorstroming vanuit daar ook op het mbo. Deze uitdaging wordt in Rotterdam versterkt door zo’n 90.000 inwoners die laaggeletterd zijn.
Als culturele organisatie heeft Passionate Bulkboek vanaf het begin deze maatschappelijke problematiek bestreden en doet zij dit in ver ontwikkelde samenwerking met het onderwijs, in Rotterdam o.a. met Albeda en Zadkine. Passionate Bulkboek enthousiasmeert, ondersteunt en begeleidt, binnen het vo en mbo, docenten Nederlands, leesconsulenten en schoolmediathecarissen bij het bevorderen van het lezen én het leesplezier. Dit doet de organisatie met een aanbod van programma’s op maat aan leerlingen en studenten; voor docenten zijn er adviezen, trainingen, inspiratiesessies en symposia. In de strategie van Passionate Bulkboek is leesplezier het Paard van Troje. Door via de fijnmazige infrastructuur van het vak Nederlands in het vo en mbo jongeren in heel Nederland te bereiken met haar programma’s, wordt de intrinsieke leesmotivatie van de jongere gestimuleerd.
Voor alle programma’s zijn de landelijk ontwikkelde examens en te bereiken kerndoelen het uitgangspunt. Met haar unieke expertise van een culturele organisatie sluit Passionate Bulkboek naadloos aan op de lessen Nederlands binnen het voorgezet en middelbaar beroepsonderwijs.
Van de 1.450 vo-scholen in Nederland werd 39 procent de afgelopen vijf jaar bediend door Passionate Bulkboek. Bij het mbo ligt dit op 17,5 procent van de roc’s. De komende cultuurplanperiode resulteert de aanpak van Passionate Bulkboek in een nog grotere participatie dan voorheen, waarbij een kleine 4.000 lessen in relatie tot leesbevordering per jaar gerealiseerd worden. Daarbij zullen zo’n 100.000 leerlingen en studenten per jaar actief deelnemen aan lessen, workshops en gesprekken met auteurs. In het kader van de programma’s van Passionate Bulkboek zullen zij 30.000 boeken lezen.
De impact is daarbij zichtbaar in het hele land, maar er is speciale aandacht voor leesbevordering in het vo en mbo in Rotterdam. Voorop staat het beoogde effect op de individuele leerling en een aanpak die zo efficiënt mogelijk is. Op deze wijze heeft de relatief kleine organisatie zich met relatief bescheiden middelen tot een belangrijke nationale speler op leesbevorderingsgebied weten te ontwikkelen, met een diepe verankering in het vo en mbo in Rotterdam.
Om het draagvlak van landelijke financiering overeind te houden is het van groot belang dat de gemeente Rotterdam haar investering in de leesbevorderingsprogramma’s van Passionate Bulkboek uitbreidt. Zelfs na die uitbreiding blijft de organisatie ook een pionier op dit gebied: 75% van de totale middelen van Passionate Bulkboek komen niet van de gemeente Rotterdam, maar uit Den Haag, Amsterdam en een substantieel deel via eigen verkoop.”
Artistieke en inhoudelijke kwaliteit
De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als voldoende. Het meerjarenbeleidsplan benadrukt dat leesbevordering belangrijk is, omdat het met de leesvaardigheid onder scholieren slecht is gesteld. De commissie kan daar alleen maar mee instemmen. De verdiepende en langlopende programma’s leesbevordering voor vo-, mbo- en ISK-leerlingen, en trainingsprogramma’s voor docenten die Passionate Bulkboek aanbiedt zijn dan ook, mede in het licht van het recente PISA-onderzoek, noodzakelijk. In het plan ontbreekt een nadere inhoudelijke omschrijving van de activiteiten, waardoor er geen concreet beeld ontstaat van wat Passionate Bulkboek nu precies biedt. De website geeft hier wel meer duidelijkheid over. Passionate Bulkboek is een belangrijke organisatie in het kader van leesbevordering en literatuureducatie in het onderwijs. Een inhoudelijk-artistieke visie op literatuur en literatuureducatie – en de plaats daarvan binnen cultuureducatie – ontbreekt echter in het plan.
De commissie mist aansluiting bij het kunstonderwijs, terwijl de organisatie wel opteert voor deelname in het Rotterdamse Cultuurplan. De missie van Passionate Bulkboek luidt: ‘Passionate Bulkboek enthousiasmeert, ondersteunt en begeleidt binnen het vo en mbo docenten Nederlands, leesconsulenten en schoolmediathecarissen bij het bevorderen van het lezen én het leesplezier’. Dat roept de vraag op welke plaats Passionate Bulkboek inneemt in het Rotterdamse cultuureducatieve veld: hoe ziet de samenwerking met culturele organisaties eruit, op welke manier zijn kunstvakdocenten betrokken, etc.?
Passionate Bulkboek heeft de urgentie van de eigen missie (samen lezers maken) goed onderbouwd, evenals de noodzaak om vanuit de standplaats Rotterdam – waar de laaggeletterdheid hoog is – te opereren. Het is sterk dat de organisatie focus aanbrengt en niet langer voor het PO en buitenschoolse activiteiten gaat, omdat daar andere partijen voor zijn. Ook het terugschroeven van grote en dure evenementen ten gunste van lokale evenementen vindt de commissie een goede keuze. De doelgroep bestaat uit docenten Nederlands in vo en mbo, leesconsulenten en schoolmediathecarissen. Leerlingen en studenten vormen de secundaire doelgroep. Het is niet duidelijk of en op welke manier de organisatie contact met hen heeft. De organisatie zegt hun belevingswereld centraal te stellen, maar het ontbreekt aan onderbouwing en concrete voorbeelden daarvan. Passionate Bulkboek richt zich in de stad niet op de gemakkelijkste scholen; dat valt te prijzen. Bovendien is er voor de onderwijssectoren waar Passionate Bulkboek voor werkt relatief weinig aanbod op het gebied van leesbevordering.
Door de jarenlange kennis en ervaring heeft Passionate Bulkboek een goede naam opgebouwd. Dankzij een heldere focus van de activiteiten is de organisatie in staat een niche te bedienen: scholen waar de laaggeletterdheid het hoogst is. Passionate Bulkboek is daarom ontegenzeggelijk van grote maatschappelijke betekenis voor het tegengaan van ontlezing, in een land waar inmiddels 30 procent van de leerlingen op het vmbo met een te laag taalniveau van school gaat. De ontwikkelde programma’s sluiten gezien het succes van de organisatie aan bij het werkveld, en er zijn zeker unieke elementen te noemen in het aanbod.
Waarde voor de stad, de bewoner en de discipline
De commissie beoordeelt de waarde voor de stad, haar bewoners en de discipline als voldoende. Passionate Bulkboek kiest ervoor om zich meer te gaan focussen op Rotterdam vanwege de specifieke problematiek van laaggeletterdheid in de stad. Hiertoe wil de organisatie in de komende periode nog meer scholen gaan bereiken. Het wordt uit de aanvraag niet geheel duidelijk of de Rotterdamse samenwerkingspartners (zoals Albeda, Zadkine en de Doelen) ook inhoudelijk van betekenis zijn, of alleen afnemer respectievelijk podium zijn. De organisatie heeft goed zicht op de verdeling van programma’s binnen het totale veld (onderwijs versus vrije tijd, differentiatie in opleidingsniveau).
Passionate Bulkboek beschouwt zichzelf als complementair aan de bibliotheken en werkt er naar eigen zeggen om die reden weinig mee samen; afstemming vindt wel plaats. De commissie vindt die redenering niet steekhoudend. Ook valt het gebrek aan aansluiting op de Rotterdamse infrastructuur rond cultuureducatie op. Zo wordt een cruciale partij als het KCR in het plan bijvoorbeeld niet genoemd. Dat vindt de commissie – óók met de kennis dat de organisatie gebruikmaakt van een eigen database van docenten Nederlands – opmerkelijk.
Passionate Bulkboek is goed in leesbevordering en literatuureducatie, speelt in op de achteruitgang in begrijpend lezen en beweegt op een weloverwogen manier mee met de veranderingen in het onderwijs. Passionate Bulkboek teert op de gouden formules uit het verleden en gaat volgens de commissie weinig in op nieuwe en vernieuwende ontwikkelingen binnen cultuureducatie, waar de verbinding van kunstdisciplines onderling en van cultuureducatie met andere vakgebieden (bijvoorbeeld drama met lezen) een actuele trend is. De waarde van Passionate Bulkboek voor cultuureducatie komt ook daardoor te weinig uit de verf.
De commissie waardeert dat Passionate Bulkboek zich – naast het reguliere onderwijs, waarbinnen een grote diversiteit aan leerlingen bereikt wordt – ook richt op NT2- en ISK-groepen. Het voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs worden echter niet specifiek genoemd. De inclusie in het programma wordt beperkt toegelicht, maar de geselecteerde literatuur en de inzet van gastdocenten geven wel vertrouwen in de mate waarin het aanbod inclusief is. Passionate Bulkboek geeft aan komende periode aangepaste boekenlijsten en lesmateriaal te ontwikkelen, afgestemd op de specifieke bevolkingssamenstelling van de stad Rotterdam. Dat stemt hoopvol. Tegelijkertijd doet het de vraag rijzen waarom dat nog niet eerder is gebeurd, terwijl Rotterdam al zo lang een groot deel van de markt vormt.
Zakelijke kwaliteit
De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als goed. De organisatie lijkt prima in staat om de programma’s te ontwikkelen die ze nodig acht. De enorme toename van het aantal presentaties (4.125 per jaar in 2025-2028 t.o.v. 513 in 2022) is opmerkelijk. Er wordt verduidelijkt dat er minder presentaties worden gegeven aan klassen, maar dat door de training van docenten in kleinere groepen zij uiteindelijk meer lessen kunnen verzorgen. Dat maakt het aantal geleverde prestaties speculatief, maar ook bijna ongeloofwaardig in verhouding tot de omvang van de organisatie. Dit mede doordat de docenten verantwoordelijk zijn voor deze prestatie, maar zij vanzelfsprekend niet als onderdeel van de organisatie kunnen worden gezien en dus niet direct aan te sturen zijn.
Passionate Bulkboek beschrijft uitgebreid op welke manier de organisatie in elkaar zit en welke rechten het personeel heeft. De organisatie biedt indien mogelijk vaste contracten en hanteert goede arbeidsvoorwaarden. Zowel de Governance Code Cultuur als de Fair Practice Code worden goed nageleefd. Wat de diversiteit van het personeel (met name van de afdelingen) betreft moeten er stappen worden gezet: personeel is overwegend jong, wit en vrouw. Qua partners laat Passionate Bulkboek een goede mate van diversiteit zien.
De financiële positie van Passionate Bulkboek is afgaande op de gegevens uit 2022 goed: de stichting was in staat om aan de kortetermijnverplichtingen te voldoen en beschikte over voldoende vermogen om financiële tegenvallers op te vangen. De organisatie presenteert plannen voor 2025-2028 die inhoudelijk en procesmatig aansluiten op een veranderende vraag vanuit het veld. PB toont zich flexibel: de lasten zijn steeds goed afgestemd op de baten. De beoogde groei heeft met name betrekking op de ontwikkeling van verdiepende en langlopende programma’s en op het doorrekenen van fair pay voor medewerkers en zzp’ers. De organisatie heeft ten aanzien van dat laatste al een structurele toeslag van de gemeente ontvangen. Passionate Bulkboek geeft een heldere toelichting en de begroting is een overtuigende vertaling van de plannen.
De financieringsmix van Passionate Bulkboek verbetert de komende jaren niet wat betreft risicospreiding. Het eigen inkomstenaandeel daalt en de subsidieafhankelijkheid stijgt. Positief is wel dat Passionate Bulkboek al verzekerd lijkt te zijn van de meerjarige toekenning van het Nederlands Letterenfonds en Stichting Lezen. Het subsidieaandeel van de gemeente Rotterdam stijgt in de begroting van 15 procent naar 26 procent van de totale baten; Passionate Bulkboek onderbouwt dat door te stellen dat het subsidieniveau al eerder had moeten meestijgen met het niveau dat de landelijke subsidieverstrekkers van de organisatie hanteren. De commissie kan die onderbouwing niet beoordelen. De stichting blijft zich voldoende inspannen om cofinanciering te vinden, met in eerste instantie een focus op de publieksinkomsten.
Geadviseerd bedrag
De commissie adviseert om het subsidieniveau van 2024 te handhaven.