Advies: negatief
Samenvatting van de aanvraag
“Uitgeverij Wilde Haren heeft sinds haar oprichting als missie om de zichtbaarheid van hoofdpersonages en makers van kleur te vergroten in het Nederlandse boekenvak, vooral in de kinder- en jeugdliteratuur.
De Scan D&I toont aan dat de uitgeverij een progressieve speler is in het vakgebied, maar er is een duidelijke ondervertegenwoordiging van niet-witte personages in Nederlandse kinderboeken. Om deze kloof te dichten, publiceert Uitgeverij Wilde Haren gemiddeld drie kinderboeken per jaar, waarin kinderen van kleur de hoofdrol spelen en de makers afkomstig zijn uit diverse gemeenschappen. Er wordt erkend dat niet alle ouders in staat zijn om regelmatig voor te lezen, wat heeft geleid tot een innovatieve aanpak: de productie van audiobestanden met Rotterdamse stemmen om samenlezen te stimuleren.
De audiovernieuwing wordt gratis gedistribueerd onder de doelgroep die moeilijk toegang vindt tot fysieke boeken. De distributie vindt plaats op strategisch gekozen ontmoetingsplekken in Rotterdam, waaronder het Wijkpaleis in Rotterdam West, Zuid Boijmans van Beuningen in Rotterdam Zuid en TENT in het stadscentrum.
Rotterdam wordt gekenmerkt door hyperdiversiteit, maar ook door een aanzienlijk percentage laaggeletterdheid, vooral in Rotterdam-Zuid. Uitgeverij Wilde Haren richt zich op de light user en heeft met behulp van een DE-STEP-analyse de demografische, economische, sociale en juridische factoren van de doelgroep in kaart gebracht. Voorlezen aan kinderen wordt gezien als een krachtig middel om niet alleen laaggeletterdheid aan te pakken, maar ook een cultuur van inclusie en representatie te bevorderen.
De voorleesvernieuwing van Uitgeverij Wilde Haren richt zich specifiek op het wegnemen van obstakels zoals tijdsgebrek, alledaagse zorgen en problemen met de Nederlandse taal. Het initiatief sluit aan bij ontwikkelingen binnen Rotterdam en de wensen van de doelgroep.
Samenwerkingen met SPEK Design Dock, Hoffie.Rotterdam, en The Writer’s Guide to the Galaxy versterken de positie van de uitgeverij in de creatieve sector. Daarnaast zijn er internationale samenwerkingen voor de verkoop van vertaalrechten, waarbij boeken van Uitgeverij Wilde Haren in verschillende talen worden uitgegeven, waaronder Frans, Italiaans, en Kinyarwanda.
De uitgeverij is aangesloten bij het Centraal Boekhuis en maakt gebruik van marketing- en promotiediensten van het CPNB. Ook werkt Uitgeverij Wilde Haren samen met mbo-opleiders Albeda en Zadkine, waarbij zes Rotterdamse stagiaires betrokken zijn. In conclusie blijkt uit de DE-STEP-analyse dat actief ingrijpen nodig is om laaggeletterdheid tegen te gaan. Voorlezen aan kinderen wordt gezien als een effectieve oplossing, waarmee niet alleen taalvaardigheid wordt bevorderd, maar ook een inclusievere samenleving wordt gestimuleerd. De voorleesvernieuwing van Uitgeverij Wilde Haren speelt in op de behoeften en obstakels van de doelgroep, ondersteund door diverse samenwerkingen en internationale uitbreiding.”
Artistieke en inhoudelijke kwaliteit
De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als zwak. Het is moeilijk het vakmanschap van Wilde Haren te beoordelen. De uitgeverij heeft inmiddels negen boeken uitgegeven, waarvan zeven kinderboeken, maar laat na om concreet te beschrijven wat het werk is geweest dat de uitgeverij heeft gestoken in het product en de vermarkting ervan. Hoeveel redactierondes zijn er geweest, wat is ondernomen om het boek onder de aandacht van potentiële kopers te brengen et cetera. Het plan bevat daar geen enkele informatie over. Zo is niet te zeggen of de uitgeverij de maximale commerciële potentie van een uitgave heeft benut. Ook andere elementen roepen twijfels op over het vakmanschap. Waarom spreekt Wilde Haren de specifieke intentie uit om ‘een volgende druk binnen het eerste jaar na de publicatie’ uit te brengen, terwijl een uitgever toch zou moeten inspelen op vraag uit de markt? En waarom was de website al maanden ‘under construction’?
Ook het vakmanschap van de leesbevorderingsactiviteiten roepen vragen op. Over de evenementen rond nieuwe titels maakt Wilde Haren onvoldoende duidelijk dat de uitgeverij in staat is deze meer te laten zijn dan alleen een boekpresentatie. Onduidelijk blijft of en zo ja hoe die activiteiten functioneren als een leesbevorderingsactiviteit met een logische, eigen plaats binnen het brede scala aan andere activiteiten met hetzelfde doel in de stad en het land. Iets vergelijkbaars geldt voor de ‘voorleesvernieuwing’. De uitgeverij heeft in het meerjarenbeleidsplan onvoldoende uitgewerkt hoe dit product zich onderscheidt van andere luisterboeken en hoe dit bij de beoogde doelgroep terecht kan komen.
De zeggingskracht van de uitgaven van Wilde Haren is in potentie groot. De uitgeverij heeft een behoefte gesignaleerd onder een doelgroep die onvoldoende werd bediend door bestaande (kinderboek)uitgeverijen. Zij laat echter niet zien hoeveel lezers daadwerkelijk zijn aangesproken en hoe zich dat verhoudt tot uitgaven die op dezelfde doelgroepen mikken. In de aanvraag ontbreken verkoopcijfers. De vrij lage inkomsten uit boekverkoop, blijkens de jaarcijfers over 2022, doen vermoeden dat deze niet hoog zijn. Onderbouwing van de stelling dat de boeken ook onder ogen zijn gekomen van niet-kopers ontbreekt. Ook is het de vraag of activiteiten rond een nieuwe titel op locaties als Museum Boijmans van Beuningen, Hillevliet en TENT voldoende aansluiten bij de beoogde doelgroep. De voorleesvernieuwing kan in potentie wél veel mensen in de doelgroep bereiken, maar het is onvoldoende duidelijk hoe Wilde Haren daarin gaat slagen.
De plannen van Wilde Haren wekken de indruk dat de uitgeverij de oorspronkelijkheid van haar uitgaven en activiteiten overschat. Anders dan tien jaar geleden zijn ook andere uitgeverijen kinderboeken gaan uitgeven die een betere afspiegeling vormen van de Nederlandse maatschappij anno 2024. Zeker, het gaat misschien niet zo snel als zou moeten, maar het gebeurt wél. Deze overschatting geldt ook voor de leesbevorderingsactiviteiten met inbegrip van de voorleesvernieuwing. In het licht van de al jaren geleden gesignaleerde ‘leescrisis’ wordt op alle mogelijke niveaus beleid uitgezet en worden activiteiten ontplooid om de leesbevordering onder alle doelgroepen te intensiveren. Wilde Haren schrijft in de aanvraag niet hoe zij zich daartoe verhoudt.
Waarde voor de stad, de bewoner en de discipline
De commissie beoordeelt de waarde voor de stad, haar bewoners en de discipline als voldoende. De interconnectiviteit van Wilde Haren wordt door de uitgeverij sterker voorgesteld dan die in werkelijkheid is. De samenwerkingen met onder meer logistiek dienstverlener CB (vroeger bekend als Centraal Boekhuis) en internationale uitgeverijen als Éditions les Malins en Il Gato Verde zijn zakelijke relaties. Slechts bij een enkele samenwerking is sprake van partnerschap zoals bedoeld door de gemeente Rotterdam: een samenwerking gebaseerd op een duidelijke visie en concrete plannen. Een positief voorbeeld is die met The Writer’s Guide (to the Galaxy), een krachtenbundeling rond de cursus kinderverhalen schrijven en de showcase-avond ‘Live On stage’, waar Wilde Haren toekomstige – Rotterdamse – auteurs hoopt te scouten.
Wilde Haren onderscheidt twee vormen van innovatie. Ten eerste de vernieuwende stijl van de uitgeven. Deze bewering wordt, tegen het licht van het rijke en zeer diverse kinderboekenlandschap van Nederland, niet hard gemaakt. Het is niet overtuigend dat de auteurs en illustratoren van Wilde Haren bij geen enkele andere uitgeverij onderdak zouden kunnen vinden. Ten tweede de voorleesvernieuwing die ouders die zelf geen tijd kunnen of willen vrijmaken om voor te lezen, kan ‘ontzorgen’. Hoewel ook andere uitgeverijen gebruik maken van digitale technieken, zoals door AI gegeneerde voorleesstemmen, probeert de uitgeverij wel degelijk hierin voorop te lopen.
Ook het gebruik van herkenbare Rotterdamse stemmen – in plaats van door AI gegeneerde Rotterdamse accenten – is een pluspunt.
Inclusiviteit zit in het DNA van Wilde Haren. De organisatie, het uitgeefprogramma, het beoogde publiek is allemaal zo divers mogelijk, waarbij de uitgeverij gericht nadenkt hoe zich te onderscheiden van andere uitgeverijen. Ook een voorleesvernieuwing die expliciet gericht wordt op de voor boekenmakers moeilijkst bereikbare doelgroep getuigt sterk van inclusief denken.
Zakelijke kwaliteit
De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als onvoldoende. De organisatie van Wilde Haren is vrij groot voor een uitgeverij met een laag aantal jaarlijks te publiceren titels en daarmee samenhangende activiteiten. Ook geeft de uitgeverij geen toelichting op het toepassen van de Fair Practice Code en de Governance Code Cultuur en heeft ze ook geen doelstelling geformuleerd op zaken die daarin aan de orde komen, zoals potentiële belangenverstrengeling of risicobeheersing. De uitgeverij zegt te pleiten voor eerlijke prijzen voor auteurs en illustratoren en voor meer transparantie in de hele sector, en dus fair pay toe te passen. Toch kiest zij er niet voor om in plaats van het modelcontract een richtlijn uit een aanpalende sector te adopteren om makers beter te kunnen honoreren. Ook andere concrete acties om het eigen pleidooi inhoud te geven worden niet genoemd. Ook ontbreken gegevens over uitbetaalde royalty’s en andere vormen van honorering.
In de financiële bedrijfsvoering maakt Wilde Haren onvoldoende duidelijk dat de begroting een goede vertaling is van de plannen. Er worden slechts twee titels per jaar gepubliceerd, terwijl uit de verkoop daarvan – en van verkoop van de backlist – onvoldoende inkomsten worden begroot om de sterk gestegen kosten (vooral voor personeel) terug te verdienen. Tegelijkertijd wordt de verdriedubbeling van de omzet van de uitgeverij, zonder dat er meer nieuwe titels worden uitgegeven, niet toegelicht. Dat geldt zowel voor de inkomsten uit directe verkoop als uit rechtenverkoop. Ook ontbreekt een separate opgave van de kosten en baten die zijn gemoeid met diverse leesbevorderingsactiviteiten, waardoor deze niet beoordeeld kunnen worden.
Wilde Haren stelt zich in de financieringsmix te afhankelijk te maken van subsidiegevers. Minstens 46 procent van de inkomsten zou uit publieke middelen moeten komen en daarvan verreweg het grootste deel van de gemeente Rotterdam. Daarbij is de subsidievraag gericht op het totale functioneren van de uitgeverij en niet alleen op het mogelijk maken van speciale uitgaven of het organiseren van bijzondere culturele activiteiten. De uitgeverij zou er goed aan doen om in de toekomst niet voor het geheel aan activiteiten, maar uitsluitend voor haar leesbevorderingsactiviteiten (project)subsidies aan te vragen